آربیتراژ ارز دیجیتال چیست؟

می دانید روزانه چه حجمی از سرمایه ها در معاملات بازار ارزهای دیجیتال جا به جا می شود؟ میلیاردها دلار پول در بین هزاران صرافی که خرید و فروش کاربرها را مدیریت می کنند، منتقل می شود و در این بین، افراد زیادی وجود دارند که حاضرند با ریسک بیشتر، سود و هیجان بیشتری را تجربه کنند. یکی از روش هایی که این افراد استفاده می کنند، آربیتراژ ارز دیجیتال است. آربیتراژ نوع خاصی از انجام معامله در بازارهای مالی است که بر اساس اختلاف قیمت یک دارایی در دو بازار مختلف انجام می شود. این نوع معامله در ظاهر بسیار ساده ولی در عمل، نکات و پیچیدگی های زیادی دارد که در این مقاله تصمیم داریم به طور مفصل درباره آنها صحبت کنیم.

مفهوم آربیتراژ ارز دیجیتال

یک معامله گر آربیتراژ، بازار ارزهای دیجیتال را مانیتور می کند و سعی دارد با خرید یک رمزارز در یک صرافی ارز دیجیتال و فروش آن به قیمتی بالاتر در یک صرافی دیگر، سود دریافت کند. وجود صرافی ها با حجم معاملات و قیمت های مختلف، باعث ایجاد فرصت های آربیتراژ می شود.

آربیتراژ (Arbitrage) یک روش معامله است که در آن از اختلاف قیمت یک کالا یا دارایی در دو بازار مختلف استفاده می شود تا سود به دست آید. البته این ساده ترین تعریف برای آربیتراژ است و در برخی مدل های آن حتی نیازی به معامله در دو بازار مختلف هم نیست یا اینکه به جای یک دارایی، روی چند دارایی هم می توان معامله آربیتراژ انجام داد که در ادامه، همه آنها را توضیح خواهیم داد.

آربیتراژ در هر جایی که محل خرید و فروش باشد قابل انجام است، اما انجام آن از قدیم، بیشتر در بازارهای مالی رونق داشته و به آربیتراژ سهام نیز معروف است. طرفدارهای این سبک از معامله گری، با پیدایش بازار ارزهای دیجیتال (Cryptocurrencies) یک فضای جدید برای کسب سودهای جذاب در مقابل خود دیدند و اینگونه بود که مفهوم آربیتراژ ارز دیجیتال (Cryptocurrency Arbitrage) به وجود آمد.

بازار ارزهای دیجیتال به نوسان های شدید در کوتاه مدت معروف بوده و این چیزی است که آربیتراژ کارها بسیار دوست دارند. منطق کاری که آنها انجام می دهند بسیار ساده است، آنها در حقیقت یک ارز را ارزان میخرند و همزمان در بازار دیگری گران تر می فروشند. این کار زمانی قابل انجام است که آمار قیمت های یک ارز خاص در چند صرافی مختلف، همواره مانیتور و کارمزدها به درستی محاسبه شود.

در صرافی های مورد نظر حساب کاربری فعال ساخته شده باشد و نقدینگی لازم در کیف پول های ارز دیجیتال وجود داشته باشد. این ها تنها بخشی از نکاتی بود که برای موفقیت در آربیتراژ ارز دیجیتال لازم است. آربیتراژ کاری نسبتا تخصصی محسوب می شود و انجام آن برای کاربرهای مبتدی و عادی توصیه نمی شود.

در حوزه کریپتو، تعداد بسیار زیادی صرافی وجود دارد که از نظر تعداد کاربر و حجم معاملات تفاوت های زیادی باهم دارند. هر چه حجم معاملات در یک صرافی بیشتر باشد، قیمت ها رقابتی تر و واقعی تر هستند و سرعت نقدشوندگی دارایی ها بالاتر است.

اما هرچه صرافی جدیدتر یا کمتر شناخته شده باشد، تعداد کاربر و حجم معاملات پایینی دارد و این باعث می شود بعضی کاربرها، برای اینکه سریعتر ارزهای خود را بفروشند، حاضر شوند قیمتی پایینتر از میانگین جهانی بدهند و این باعث می شود فرصتی برای آربیتراژ ارز دیجیتال به وجود آید و افرادی که حواسشان به این تفاوت قیمت هاست، ارز مورد نظر را در این صرافی میخرند، به صرافی دیگر انتقال داده و گران تر می فروشند و سود می کنند.

انواع آربیتراژ و طرز کار آنها

آربیتراژ می تواند در حالت های مختلفی انجام شود:

• آربیتراژ بین صرافی ها: خرید یک ارز در یک صرافی و فروختن آن در یک صرافی دیگر با قیمت بیشتر
• آربیتراژ مثلثی: مبادله ارز A با ارز B و سپس تبدیل B به C و در نهایت مبادله C با A. تا اینکه مقدار A نسبت به حالت اولیه بیشتر شود.
• آربیتراژ آماری: استفاده از ربات ها برای انجام معاملات خرید و فروش همزمان یک ارز در یک صرافی
• آربیتراژ دیفای: استفاده از پلتفرم های دیفای مثل Yearn Finance برای جا به جایی خودکار دارایی ها بین پلتفرم های مختلف وام دهی و صرافی ها برای کسب سود بیشتر.

همانطور که متوجه شدیم، آربیتراژ حالت های مختلفی دارد؛ برخی از آنها حتما باید با استفاده از دو یا چند صرافی مختلف انجام شود و برخی هم فقط درون یک صرافی انجام می شوند. گاهی فقط با یک ارز کار داریم و گاهی نیز کار با دو یا سه ارز مختلف انجام می شود تا سود مورد نظر به دست آید. در ادامه، انواع آربیتراژ ارز دیجیتال را معرفی می کنیم.

آربیتراژ بین صرافی ها

این روش که به Simple Arbitrage یا Between Exchanges هم معروف است، ساده ترین حالت آربیتراژ ارز دیجیتال به حساب می آید و طرز کار آن به این صورت است که یک رمزارز را در صرافی اول میخرند، آن را به صرافی دوم که قیمت بیشتری برای رمزارز مورد نظر ارائه می کند انتقال داده و گران تر می فروشند.

برای اینکه چنین کاری در نهایت به سود منتهی شود، باید نکات مهمی را در نظر داشت. اول اینکه انتقال یک دارایی بین دو صرافی ممکن است چند دقیقه و در برخی موارد تا چند ساعت طول بکشد و در این مدت قیمت ها تغییر کند و فرصت آربیتراژ از دست برود. نکته دوم هنگام جا به جایی ارز دیجیتال بین صرافی ها باید کارمزد صرافی ها را مدنظر داشته باشیم. یکی از تکنیک هایی که برای پرهیز از پرداخت این کارمزدها استفاده می شود این است که معامله گر از قبل، در هر دو صرافی مقداری از آن ارز را خریداری می کند تا بدون نیاز به انتقال، بتواند همزمان مقداری را در اولی بخرد و در دومی همان مقدار را بفروشد.

برای مثال تصور کنید قیمت بیت کوین برای مدت زمان کوتاهی در صرافی بایننس ۵۰ هزار دلار و در صرافی کوین بیس برابر با ۵۰۲۵۰ دلار باشد. در اینجا ۲۵۰ دلار اختلاف قیمت در ارزش یک دارایی در دو بازار مختلف به چشم می خورد و این همان چیزی است که یک معامله گر آربیتراژ ارز دیجیتال به دنبال آن است. در چنین شرایطی، اگر ۱ بیت کوین از صرافی Coinbase خریداری شده و به Binance منتقل و سپس به فروش برسد، بعد از کسر تمام کارمزدها، باز هم بیشتر از ۲۰۰ دلار سود حاصل شده که فقط در چند دقیقه به دست آمده است.

آربیتراژ مثلثی

در آربیتراژ مثلثی (Triangular Arbitrage) به طور همزمان با سه ارز دیجیتال مختلف در یک صرافی طوری معامله انجام می دهند که در نهایت سود به دست می آید. در این روش چون رمزارزها به صرافی دیگری منتقل نمی شوند، پس خبری هم از کارمزد انتقال نیست و فقط کارمزد مربوط به انجام معاملات باید لحاظ شود.

معامله گر در روش مثلثی به دنبال شرایطی می گردد تا با انجام یک رشته معامله، موجودی یک ارز دیجیتال خاص خود را افزایش دهد. برای مثال مقداری بیت کوین (BTC) را با اتر (ETH) مبادله می کند. در ادامه اتر را می فروشد و لایت کوین (LTC) میخرد و در آخر لایت کوین ها را با بیت کوین مبادله می کند و اگر محاسباتش صحیح باشند، در نهایت باید مقدار بیت کوین بیشتری نسبت به قبل در کیف پولش وجود داشته باشد.

برای انجام چنین کاری، باید تمام بازارهای BTC/ETH ،ETH/LTC و LTC/BTC در صرافی مورد نظر وجود داشته باشند و حجم و قیمت تبدیل همه آنها بررسی و قیمت ها به گونه ای حرکت کند که فرصت آربیتراژ شکل گرفته باشد.

آربیتراژ آماری

آربیتراژ آماری (Statistical Arbitrage) مدل دیگری از معاملات آربیتراژ است که با تحلیل دادهای آماری توسط ربات انجام می شود. چنین رباتی، داده های قیمتی چندین ارز دیجیتال را بررسی می کند و به دنبال فرصتی برای خرید و فروش بر اساس مدل های از پیش تعریف شده می گردد.

همانطور که می دانید در بازار ارزهای دیجیتال می توان از هر دو جهت بازار، یعنی هم در صعود و هم در نزول قیمت، سود دریافت کرد. ربات آربیتراژ آماری می تواند روند تغییرات قیمت ارزهای مختلف را زیر نظر داشته و آنها را رتبه بندی کند. این ربات با توجه به الگوریتمی که دارد، در زمان مناسب دو پوزیشن (یا معامله) خرید و فروش (که به آنها پوزیشن Long و Short گفته می شود) را باز می کند و زمانی که قیمت به محدوده بینابین رسید، پوزیشن ها را طوری مدیریت می کند که در نهایت سود به دست آید. درصد سود این کار اغلب بسیار کم است و به همین خاطر این روش را با سرمایه قابل توجهی انجام می دهند و همین مسئله ریسک کار را چندین برابر می کند.

آربیتراژ دیفای

امور مالی غیرمتمرکز یا همان دیفای (DeFi) مجموعه برنامه های غیرمتمرکزی هستند که به عنوان یکی از شاخه های حوزه ی کریپتو به سرعت در حال رشدند و شامل انواع پروتکل های وام دهی، صرافی ها و همچنین استیبل کوین ها می شوند. این برنامه ها بر اساس کدهای قراردادهای هوشمند اجرا می شوند و برخی از آنها می توانند در زمینه آربیتراژ رمز ارزها مورد استفاده قرار گیرند.

به طور مثال، در برخی از پلتفرم های وام دهی دیفای، وام دهنده در ازای دریافت سود ۱۰ درصدی، سرمایه خود را به صورت استیبل کوین در اختیار وام گیرنده ها قرار می دهد و این نرخ سود در پلتفرم دیگری برای یک استیبل کوین دیگر، ۱۱ درصد است. از آنجایی که قیمت استیبل کوین ها ثابت و (در بیشتر مواقع) برابر با یک دلار است، اگر کاربر وام دهنده سرمایه خود را وارد پلتفرم دوم کند، ۱ درصد سود بیشتر نصیبش می شود. برخی پروژه های دیفای مثل Yearn Finance دقیقاً برای همین منظور طراحی شده اند و می توانند سرمایه ها را به طور خودکار بین پلتفرم هایی که بیشترین سوددهی را دارند، جا به جا کنند.

آربیتراژ ارز دیجیتال قانونی است؟

آربیتراژ ارز دیجیتال مشکلی از لحاظ قانونی ندارد. البته هنوز قوانین مشخصی در دنیا برای کل حوزه کریپتوکارنسی ها مشخص نشده و صرفا یک سری قوانین مبارزه با پولشویی وجود دارد؛ ولی معاملات آربیتراژ مغایرتی با قوانین صرافی ها ندارد و هر صرافی قیمت خاص خود را برای مبادله دارایی ها ارائه می کند. گاهی این قیمت ها در صرافی ها می توانند از ۵ تا ۱۰ درصد و حتی در شرایطی تا ۲۰ درصد با هم اختلاف داشته باشند.

بازار ارزهای دیجیتال هنوز بازاری نوپا به حساب می آید، ساختاری غیرمتمرکز داشته و نوسان قیمت ها در آن زیاد است. این ویژگی ها باعث شده که فرصت های آربیتراژ بیشتری در آن وجود داشته باشد و معامله گران هم از این شرایط نهایت استفاده را می برند.

باید به این نکته توجه داشته باشیم که فرصت های آربیتراژ در اثر دستکاری یک فرد یا گروه خاص به وجود نیامده و بیشتر به خاطر ماهیت این بازار و عدم بهینگی شرایط در برخی صرافی ها به وجود می آیند و این نمی تواند باعث منع قانونی آن شود. هر چه افراد بیشتری به این نوع معاملات جذب شوند، فرصت های آربیتراژ کمتر شده و به نوعی به متعادل تر شدن بازار کمک می شود. پس می توان اینطور نتیجه گرفت که آربیتراژ رمز ارزها نه تنها مشکل قانونی ندارد، بلکه به ثبات وضعیت بازار نیز کمک می کند.

مزایای آربیتراژ ارز دیجیتال

آربیتراژ ارز دیجیتال یک استراتژی معامله گری در بازار است و مثل همه استراتژی ها، مزایا و معایب خاص خود را دارد. از جمله مزایای این استراتژی می توانیم به این موارد اشاره کنیم.

• کسب سود سریع: یک معامله آربیتراژ در چند دقیقه انجام می شود و نیازی به سرمایه گذاری میان مدت و بلند مدت ندارد. بیشتر استراتژی های معامله گری نیازمند باز کردن پوزیشن و سپری شدن مدت زمان نامعلومی از چند ساعت تا چند روز هستند؛ ولی در آربیتراژ همه این مراحل در کمتر از چند دقیقه شروع می شود و خاتمه می یابد.
• تعداد زیاد صرافی ها و فرصت های فراوان: حوزه کریپتو به سرعت در حال رشد است و تا این لحظه، تعداد صرافی ها در سایت کوین مارکت کپ، ۳۷۱ عدد و در سایت کوین گکو ۴۵۷ صرافی وجود دارند که البته تعداد واقعی آنها شاید چند برابر این مقدار باشد. با چنین حجمی از بازار معاملات، فرصت های زیادی برای انجام معاملات آربیتراژ فراهم است.
• فضای رو به رشد بازار کریپتو: بازار کریپتو هنوز در اول راه است و به دلیل فضای غیرمتمرکز، اطلاعات تمام پلتفرم ها مستقل از هم هستند و هنوز به یکپارچگی نرسیده است. این عامل باعث می شود بازار کریپتو نسبت به بازارهای مالی قدیمی، حجم معاملات کمتر و در عوض نوسان بیشتری داشته باشد و منجر به ایجاد فرصت های آربیتراژ می شود.
• نوسان زیاد در بازار کریپتو: برای درک این مورد فقط کافی است نگاهی به نمودار تغییرات قیمت بیت کوین به عنوان بزرگترین ارز دیجیتال بازار در یک سال گذشته بیندازید. هر جا که نوسان و تفاوت در قیمت ها وجود داشته باشد، محل مناسبی برای آربیتراژکارهاست.

ریسک های آربیتراژ

آربیتراژ ارز دیجیتال همانطوری که در کوتاه مدت سودهای خوبی حاصل می کند، ریسک های جدی نیز دارد که اگر معامله گر به آنها توجه نکند، ممکن است ضررهای سنگینی متحمل شود. در مورد مهمترین ریسک های آربیتراژ می توانیم این موارد را معرفی کنیم:

قوانین احراز هویت: هر صرافی ارزدیجیتال میتواند قوانین احراز هویت یا KYC مخصوص خود را داشته باشد. فعالیت در برخی از آنها نیازمند داشتن حساب بانکی معتبر در آن کشور است و فرایند احراز هویت ممکن است تا چند روز طول بکشد و بعد به کاربر اجازه معامله کردن داده می شود.
خطر نگهداری دارایی ها در صرافی: برای اینکه معامله گر بتواند در فرصت مناسب، معاملات آربیتراژ ارز دیجیتال را انجام دهد، باید کیف پول های خود را صرافی شارژ کرده باشد و همیشه درون آنها موجودی داشته باشد. همه می دانیم که نگهداری بلندمدت دارایی ها در صرافی ها توصیه نمی شود؛ زیرا امکان هک شدن سایت صرافی وجود دارد.
کارمزد صرافی: معامله کردن در صرافی ها شامل پرداخت کارمزد است. برخی صرافی ها حتی هنگام واریز و برداشت رمزارز نیز کارمزد می گیرند. اگر این هزینه ها قبل از انجام معاملات آربیتراژ در نظر گرفته نشوند و یا تغییر کنند، ممکن است باعث از بین رفتن سود و یا ضرر در معامله شود.
نیاز به سرمایه زیاد: به علت وجود هزینه های جانبی مثل تفاوت قیمت خرید و فروش و کارمزد صرافی ها، ممکن است درصد سود به دست آمده از آربیتراژ خیلی کم باشد که در این صورت فقط معامله در حجم های بالا باعث کسب سود می شود.
محدودیت در برداشت: صرافی ها برای حساب های کاربری محدودیت های مختلفی اعمال می کنند و ممکن است سقف برداشت روزانه برای هر اکانت محدود شود. از آنجایی که برای معاملات آربیتراژ سرمایه زیادی مورد نیاز است، شاید این محدودیت اجازه انتقال به موقع دارایی را به شما ندهد و فرصت معامله از دست برود.
عدم اجرای به موقع سفارش: ریسک دیگری که یک معامله گر آربیتراژ را تهدید میکند، اجرا نشدن به موقع یک سفارش خرید/فروش در نوسان شدید قیمت یا اختلال در سایت صرافی است. اگر در صرافیِ اول خرید را انجام داده باشید و هنگام فروش همزمان در صرافی دوم به مشکل بخورید، فرصت آربیتراژ از دست میرود و ممکن است با کاهش قیمت دارایی مورد نظر، متضرر هم بشوید.
فضای رقابتی: سودهای کوتاه مدت باعث جذب معامله گرهای زیادی به آربیتراژ رمز ارزها شده است. این عامل باعث تغییر حجم معاملات در صرافی های مختلف می شود و همچنین می تواند تعداد فرصت های ایده آل برای آربیتراژ را کاهش دهد.

سخن پایانی

یکی از استراتژی های جذاب و پرریسک معامله گری در بازارهای مالی، آربیتراژ است که در ساده ترین حالت به معنای استفاده از تفاوت قیمت خرید و فروش یک دارایی در دو بازار مختلف برای کسب سود است. آربیتراژ ارز دیجیتال نیز به همین مفهوم است و معامله گرها به خاطر ماهیت پرنوسان این بازار و تعداد زیاد صرافی ها علاقه زیادی به این سبک از معاملات دارند.

آربیتراژ ارز دیجیتال انواع مختلفی از جمله بین صرافی ها، مثلثی، آماری و دیفای دارد که هدف تمام آنها به دست آوردن سود بیشتر از اختلاف قیمت هاست.

آربیتراژ در کنار سودهای کوتاه مدت، ریسک هایی هم به همراه دارد. احراز هویت صرافی ها، امکان هک شدن صرافی ها، کارمزدها، نیاز به سرمایه زیاد و محدودیت برداشت روزانه و… ریسک های مهمی هستند که عدم توجه به آنها منجر به از دست رفتن سود خواهد شد.